Laboratoriumgeneeskunde Campus Rumbeke Campus Brugsesteenweg Roeselare Campus Menen Campus Tielt Campus Torhout

Variabelen zoals collectiemethode, verzamelflessen met of zonder bewaarmiddelen, transport en bewaring beïnvloeden het laboresultaat.

1.1 Collectiemethodes

• Met betrekking tot het kwantitatief chemisch onderzoek op urine, onderscheiden we volgende collectiemethodes:
  • At random urine:
    • Het urinestaal wordt gecollecteerd op niet specifieke tijdstippen.
  • Ochtendurine:
    • Het urinestaal wordt gecollecteerd onmiddellijk na het ontwaken.
  • Getimede urine:
    • Urine wordt verzameld gedurende een bepaalde periode vb. gedurende 2 uur.
  • Nachturine:
    • START: de collectietijd start op het tijdstip dat de patiënt vóór het slapengaan de blaas ledigt in het toilet.
    • EINDE: de collectie eindigt op het tijdstip dat de patiënt de blaas volledig ledigt in de collectiepot onmiddellijk na het ontwaken.
    • Datum en tijdstip van start en einde worden genoteerd op de klever van de collectiepot.
    • Micties tijdens de nacht worden eveneens gecollecteerd in de collectiepot!
  • 24-uurs urine:
    Vb. catecholamines
    De concentratie van sommige uitgescheiden stoffen fluctueert tijdens het verloop van de dag, een strikt getimede "24-uurs"-collectie is een vereiste.
    • START: een 24-uurs-collectie start op het ogenblik dat de patiënt leegplast in het toilet. Datum en tijdstip van de start worden genoteerd op de klever van de collectiepot.
    • INSTRUCTIES: de patiënt/verpleging dient alle geloosde urine te collecteren in de collectiepot.
    • EINDE: de 24-uurs-collectie eindigt wanneer 24 uur na het starttijdstip de blaas wordt geledigd in de collectiepot. Datum en tijdstip van het einde worden genoteerd op het formulier dat de patiënt gekregen heeft bij ophalen van de collectiepot F.AB.3 'Richtlijnen 24uurs-urinecollectie' .

• Proper, droog en vrij van was- of andere producten: hoeft niet steriel te zijn.
  • Urinecontainer 100 ml met geïntegreerde transferholder van waaruit droge vacuümbuis van 10 mL gevuld wordt: kan gebruikt worden voor kwantitatief chemisch onderzoek op staal.
  • Urinebuis met gele dop 10 ml (zonder bewaarmiddel) voor chemische testen
  • Urinebuis met gele dop en zwarte ring 4 ml (met bewaarmiddel) voor microbiologische testen (kweek bacteriën)
  • Collectiepot 3L: met schroefdop afgesloten plastiek container voorzien van een brede opening en een handvat. Voor sommige analyses kan het nodig zijn de collectiepot van het licht af te schermen, daarom is de collectiepot niet transparant.
  • Urinezakje: wordt op de verpleegdienst overgegoten in de gepaste collectiepot.

• Voor de correcte afname van een urinestaal voor microbiologisch analyse: zie de Labogids.
• Een microbiologische analyse gaat steeds gepaard met een chemische analyse (voor de cytose; omgekeerd niet noodzakelijk), dus steeds urinebuis met gele dop én een urinebuis met gele dop en zwarte ring aan het lab bezorgen indien een kweek wordt aangevraagd.
• Afname van "mid-stream" urinestaal: 
  • Zodra de urine ongeveer 3 sec stroomt, een portie verzamelen in de steriele urinecontainer zonder onderbreking van de urinestroom. Vermijd contaminatie van het urinemonster.
  • Breng de urine over in de urinebuizen met identificatielabel.
  • Laat de tubes volledig vullen.
  • Bezorg de tubes zo gauw als mogelijk aan het lab.
• Afname van "first-stream" urinestaal (eerst geloosde urine)
  • Specifiek voor de detectie van Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA's zoals Chlamydia trachomatis, gonokokken ,...): zie Labogids
  • Pediatrisch urinestaal: De urine bij kleine kinderen kan worden opgevangen door middel van een urine opvangzakje
    • Urine kan best na de voeding worden opgevangen.
    • Het opvangzakje bij voorkeur aanbrengen na het bad (vulva of penis goed reinigen).
    • De kleefrand van het opvangzakje zo opplakken dat de urethra in de opening van het zakje uitmondt; bij jongetjes blijft het zakje het beste zitten als ook het scrotum door de opening van het opvangzakje wordt gebracht.
    • Er moet regelmatig worden gekeken of er al urine in het zakje zit. Het zakje mag niet langer dan 1u blijven zitten (anders opnieuw reinigen en een nieuw zakje opplakken).
    • Als er voldoende urine is opgevangen, het zakje verwijderen en de urine overbrengen in een urinepotje.

• Algemene regel: indien een specifiek bewaarmiddel is vereist, dient dit te worden toegevoegd na opvangen van de eerste urinelozing.
• Voor analyses die in het labo worden uitgevoerd, staat de benodigde info omtrent aard/hoeveelheid voorgedrukt op het aanvraagformulier.

• Rechtop/gesloten.
• Gevulde vacuümbuizen mogen via de buizenpost verstuurd worden.
• De recipiënten worden samen met het ingevulde aanvraagformulier binnengebracht op de receptie-afnamedienst. In afwachting van (regelmatig) transport naar het labo biochemie wordt de collectiepot bewaard in de koelkast.
• Buiten de openingsuren van de receptie-afnamedienst dient de collectiepot bewaard in een koelkast op de afdeling of aangeboden op het urgentielab.

• Tijdens de collectie zelf de collectiepot bewaren bij 4 °C (koelkast).
• Gecollecteerde urines worden bewaard bij 4 °C (koelkast).

• zie "Aanvraagformulier Microbiologie en vochten" of elektronische aanvraag
• Alle vermelde analyses worden in routine uitgevoerd in het labo.
• Verschaft info wat betreft:
  • aard/hoeveelheid van het bewaarmiddel
  • wanneer een 24-uur collectie is vereist
• Het aanvraagformulier dient, ingevuld samen met het recipiënt, te worden bezorgd op de ambulante bloedafnamedienst.

• Zie Labogids: alfabetische lijst van testen
• Per analyse bekomt u informatie over:
  • uitvoerend labo
  • tijd van uitvoering
  • bewaarmiddel
  • wijze van staalname
  • eventuele opmerkingen

De aanvragende arts stuurt de patiënt voor het ophalen van een gepaste collectiecontainer naar de ambulante bloedafnamedienst van het labo.

• Vul in / controleer de identificatiegegevens van de patiënt.
• Lees het formulier aandachtig!
• Neem een collectiepot en geef indien nodig ook het gepaste bewaarmiddel mee (cfr. Aanvraagformulier).
  Opmerking: bij bepaalde aangevraagde combinaties van analyses op eenzelfde aanvraagformulier, is het soms nodig verschillende collecties met specifieke bewaarmiddelen te collecteren.
• Geef het aanvraagformulier en een formulier F.AB.3 Richtlijnen 24uurs-urinecollectie' mee aan de patiënt. Vink het betreffende bewaarmiddel aan op het instructieformulier.
• Leg de collectieprocedure verbaal uit aan de patiënt, vergewis u ervan dat de patiënt alle uitleg heeft begrepen. Zo nodig geduldig herhalen.
• Steek pot(ten), aanvraagformulier en instructieformulier in een plastiek tas en overhandig dit aan de patiënt.
  Opmerking voor 24-uurs clearence:
  1. De collectie-instructies aan de patiënt zodanig coördineren dat de bloedname bij het begin, midden of einde van de collectie aansluit.
  2. Een opnameklever is slechts 1 dag geldig voor ambulante patiënten. Bij overschrijding dient de patiënt bij het binnenbrengen van de collectiepot zich opnieuw te laten registreren. Kleef een nieuwe klever op het aanvraagformulier.
  3. Bij ontvangst worden het totaal collectievolume en collectie-uren genoteerd in het glims order.
  

• Laat de patiënt de blaas volledig ledigen in het toilet, de eerste urinelozing wordt dus niet gebruikt! vb. urinelozing om 7u. Noteer dit tijdstip.
• Voor de bepaling van catecholaminen en derivaten (metanefrinen, normetanefrinen, VMA, 5-HIAA) en een aantal andere analyses is het aanzuren van de urine door het gebruik van HCl of boorzuur noodzakelijk. De zuurporties zijn verkrijgbaar in het laboratorium. De zuurportie moet na het opvangen van de eerste urinelozing in de 24u-container toegevoegd worden.
• Alle urine gedurende de volgende 24u verzamelen, ook tijdens de nacht.
• De laatste portie urine wordt de volgende dag verzameld op hetzelfde tijdstip waarop de collectie begon: in het voorbeeld de laatste urine stipt om 7u de volgende morgen verzamelen, 24u na het begin.
• Tenzij anders aangegeven de urine bewaren bij 4°C, ook tijdens de collectie.
• Noteer de collecteduur en het gecollecteerd volume op de monsteretiketten vooraleer ze aan het lab te bezorgen
• De volledige urinecollecte of representatieve stalen van de urinecollecte worden aan het labo bezorgd.
• De volledige urinecollecte wordt in het labo in 1 container gebracht en goed gemengd.
• Gebruik een urine transfer holder voor het vullen van de nodige tubes.

• Indien de patiënt per ongeluk urine verliest of niet in de fles brengt, moet hij de collecte herstarten, liever dan een onvolledige collectie af te leveren.
• Als een clearance wordt aangevraagd, moet een bloedstaal tijdens de collectieperiode (idealiter middenin) geprikt worden. Kortere collecties kunnen soms nuttig zijn (vb. catecholaminen, kreatinineclearance). Vermeld steeds de juiste collecteduur!
• De bepaling van de hoeveelheid creatinine uitgescheiden per 24u kan nuttig zijn als controle op de volledigheid van de urinecollectie.
• Microbiologische analyses kunnen niet uitgevoerd worden op een urinecollectie.

Commentaar & Aanpassingen